Bal Nedir? Faydaları Nelerdir?

Bal, günümüzde tüm dünyada sevilerek tüketilen gıdaların başında gelir. Bal arılarının ve diğer bazı tür arıların çiçeklerdeki nektarı toplayarak yaptıkları bal, günümüzde doğalı aranan başlıca gıdaların başında gelmektedir. Bal arıları, topladıkları çiçek nektarını balmumu içinde depolarken, diğer türdeki arılar ise topladıkları çiçek nektarlarını reçine veya başka türden çeşitli kovanlarda depolama eğilimi gösterirler. Sahip olduğu doğal şeker ile günümüzde enerji kaybına uğrayanlar ve kronik yorgunluk problemi yaşayanlar tarafından sıklıkla tüketilen bal, farklı türleri de bulunan doğal bir gıdadır. Bal nedir? Faydaları nelerdir? Bal fiyatları neye göre değişmekte ve neden özellikle son yıllarda artmaktadır? Bal nasıl üretilir gibi soruların hepsine cevap vermeye çalıştık. 

 

Bal Nedir?

Bal nedir ve nasıl üretilir? Bal, özellikle ekilebilir tarım arazilerinin azaldığı günümüzde, fiyatı genellikle yükselen doğal gıdalar arasında gelmektedir. Bal, günümüzde “apis” olarak isimlendirilen bal arıları tarafından yapılan bir tür viskoz (yapışkan) bir besindir. Bal arıları, içinde doğal şeker bulunan çiçek nektarlarını toplarlar ve çeşitli işlemlerden geçirerek gerek balmumu kovanlarda gerekse reçine ve benzeri malzemelerden oluşturdukları kovanlarda bu balı depolarlar. Doğal bal içinde, früktoz olarak da bilinen meyve şekeri, sofra şekeri ve glikoz bulunur. Bal besin değerleri özellikle antioksidan ve çeşitli malzemeler ile öne çıkar. Bal protein değeri diye bir şeyden söz etmek yanlış olur, zira balın içinde protein bulunmaz. Buna karşın bal ciddi ve etkili antioksidan içeriği ile dikkat çeker. 

Bal, uzun süre dayanma süresine sahip olan bir besindir. Belki de bu yüzden çoğu medeniyet tarafından tanrısallık ve dini bazı unsurlarla adı sürekli birlikte anılır. Gerçekten de mühürlenmiş bir kapta bulunan doğal bal, şekerlenmeden ve tazeliğini koruyarak yüzlerce yıl olduğu gibi saklanabilir. Üstelik bal, uzun süren bir saklama süresine sahip olmasına karşın içeriğinde mikroorganizma ve mikrop oluşumuna izin vermez. Bu açıdan bal, antik medeniyetler tarafından genellikle altın ile özdeşleştirilmiştir. Altın da uzun süren ve paslanmayan bir maden olduğu için, tıpkı bal gibi son derece değerli bulunmuştur. Çeşitli arkeolojik kazılarda, M.Ö. 7000 Yılına tarihlenen “bal şarabı” gibi içeceklerle ilgili kalıntılara rastlanmıştır. 

Bal nasıl üretilir? Balın üretimi için ilk aşamada arıların evcilleştirilmesi ve kovanların hazırlanması gerekir. Bu süreçten sonra arılar, çiçek nektarı bulmak için harekete geçerler. Bu süreçte bir bal arısı, topladığı şekerli çiçek nektarını kovanda tekrar tekrar tüketir ve kusar. İşlem sonucunda kovanda bal meydana gelir. Bununla birlikte bir kovandan yılda 29 – 30kg arasında bal elde edilir. İçeriğinde bal bulunan kovanlar ve balmumu petekler ezilerek günümüzde pek çok markette kavanozlarda satılan bal elde edilir. Kimi zaman bal, balmumu kovanları ile birlikte de satılabilmektedir. Günümüz dünyasında en fazla bal üreten ülkeler arasında ilk sırada Çin, ikinci sırada ise Türkiye gelmektedir. Balın faydaları ise çoktur. Özellikle doktorlar tarafından sofra şekeri yerine bal kullanılması çoğu zaman tavsiye edilen bir işlemdir. 

 

Balın Faydaları 

Balın faydaları nelerdir? Bal, protein açısından zengin bir gıda olarak görülmez. Buna karşın, antioksidan ve enerji doğal şeker bakımından bal son derece zengindir ve bu nedenle de sevilerek tüketilir. Tüm bunlara ek olarak balın çiçek esanslarından dolayı kendine has bir aroması ve kokusu da bulunur. Bal, günümüzde bir tür şeker deposu olarak görülür. Gerçekte ise balın faydaları saymakla bitmez. Sizler için detaylı maddeler halinde, balık faydaları konusuna değinmek istedik. İşte ülkemizde ve dünyada yemeye doyulamayan balın faydaları; 

• Bal, Ciddi Bir Antioksidan Kaynağıdır 

Balın faydaları arasında ilk sırada ciddi bir antioksidan olması gelmektedir. Bal, neredeyse hiçbir protein veya lif içermez; buna karşın bal, uzun süre dayanma gücüne sahip olan bir gıdadır ve uzun süre saklansa dahi içeriğinde mikrop veya mikroorganizma oluşumuna kesinlikle izin vermez. Bal içinde bulunan ciddi antioksidanların başında flavonoid adı verilen antioksidan gelir. Peki, antioksidanlar vücudumuzda zehirli madde birikmesini önlediğinde, vücudumuzda neler olur? Bal, vücuttaki antioksidanların atılmasına yardımcı olur. Bu olduğunda; başta felç, kalp krizi ve kansere karşı vücut çok daha dayanıklı hale gelir. Değerli içeriğine ek olarak bal aynı zamanda yüksek oranda şeker içerir ve bu açıdan iyi ve doğal bir enerji kaynağıdır. 

 

• Balın Tansiyonu Düşürme Özelliği Vardır.

Bal besin değerleri incelendiğinde yüksek oranda antioksidan içerdiği rahatlıkla görülebilir. Ancak bunun dışında bal, kan basıncını – tansiyonu düşürme özelliğine de sahiptir ve bu nedenle özellikle kalp hastalıkları ve damar rahatsızlıklarına iyi gelir. Balın faydaları arasında en önemli olarak sınıflandırabileceğimiz bu özelliğini sağlayan şey ise fenolik asittir. Fenolik asit ve özellikle de flavanoid, kan basıncını düşürmeye yardımcı olmasının yanında aynı zamanda trigliseritin düşmesine de yardımcı olur. Tüm bu özelliklerine ek olarak balın aynı zamanda özellikle boğaz rahatsızlıklarına iyi geldiği de bilinmektedir ve bu nedenle de çeşitli bitki çaylarında bal, bir tür tatlandırıcı olarak da kullanılmaktadır. 

 

• Bal, Yaraları Hızlıca Kapanmasını Sağlayabilir 

Balı faydaları, yüzyıllar boyunca onun değerli bir besin maddesi olmasını sağladı. Doğada, yüksek şeker oranından dolayı özellikle kış uykusuna yatan çeşitli hayvanların balı çok sevdiğini biliyoruz. Bununla birlikte, bal özellikle sağlık otoriteleri tarafından son yıllarda yeni sağlığa faydalı özellikleri ortaya çıkan bir gıda olarak da karşımıza çıkmaktadır. Bunlardan en şaşırtıcı olanı, balın özellikle ciddi yaralanmalarda yaraların hızlıca kapanmasına yardımcı olmasıdır. Antik Mısır için, balın son derece özel bir besin olduğundan söz etmiştik. Bu dönemde Mısırlılar, özellikle savaşlarda çeşitli uzuvlarını kaybedenler için “aromatik bal terapisi” olarak da bilinen bir tür tedavi uygulamış ve başarıya ulaşmışlardır. Bu arada bal, özellikle yanıkların da iyileşmesini hızlandırma özelliğine de sahiptir. Ancak hepsi bu değil; modern bilim adamları balın iyileştirici özelliği üzerine bir araştırma yaptılar ve balın sadece bağışıklık sistemini güçlendirmek gibi etkilerinin olduğunu doğruladı. 

 

• Diyabet ve Öksürük için “Bal” 

Balın faydaları, günümüzde pek çok insan ve özellikle modern tıp tarafından bilinmektedir. Bununla birlikte diyetisyen ve doktorlar, yüksek şeker oranına karşın diyabet hastalarının sofra şekeri yerine bal tüketmeleri konusunda hemfikir gibi görünüyorlar. Özetle, diyabet hastaları sofra şekeri yerine bal kullanabilirler. 

Bal sadece enerji vermesi veya antioksidan özelliklerinden dolayı son yıllarda popülerleşmiş bir gıda değil. Özellikle halk arasında balın mikrobik hastalıklara iyi geldiği ve özellikle de öksürüğe karşı iyi geldiği biliniyor. Üreticiler balın bu özelliğini keşfettikten kısa bir süre sonra, diyabet hastaları ve diğer kullanıcılar için, çaya veya kahveye karıştırılabilen bal paketleri üretmeye başladılar. Formunuzu koruyorsanız ve sağlığınıza dikkat eden biriyseniz, çay ve kahvenizi tatlandırmak için bal kullanabilirsiniz. 

 

Bal İle Yapılan En İyi 5 Tatlı

Bal ile yapılan tatlılar, özellikle son yıllarda beslenme uzmanlarının şeker yerine bal kullanılmasının daha uygun olduğunu belirtmeleri üzerine, günümüzde çok daha popüler hale geldiler. Günümüzde şeker kullandığınız özellikle kek, pasta ve kurabiye tarifleri için, bal kullanabilirsiniz. Bal ile yapılan tatlılar, farklı bir lezzete sahip olmalarının yanında aynı zamanda balın kendine has kokusunu da içerdikleri için son derece lezzetli olma özelliğine de sahipler. Diyabet hastasıysanız veya çevrenizde diyabet hastası varsa, onlar için şeker yerine bal kullandığınız tarifleri deneyebilir bal ile yapılan tatlılar ile, sağlıklı ve lezzetli tatlılar yapabilirsiniz. 

 

Krep / Pankek 

Bal ile yapılan tatlılar listemizin ilk sırasında krep ve pankek geliyor. Bu tariflerde balı, krep veya keke katmasanız dahi, tatlandırmak için bal kullanabilirsiniz. Balın faydaları ile yumurtanın sağlık ve lezzetini birleştirerek krep ve pankek yapabilmeniz mümkün. Tüm bunlara ek olarak özellikle kahvaltılarda tüketebileceğiniz bu tatlıları tatlandırmak için biraz dövülmüş badem, çilek veya dövülmüş fındık da kullanabilirsiniz. Hem hafif, hem sağlıklı hem de lezzetli. Bu arada bal ile yapılan tatlılar arasında yer alan tarifi uygulamak için internetten araştırma yapabilirsiniz. Krep ve dilimizde “tava keki” olarak adlandırılan pankeki yapmak için çok fazla malzemeye ihtiyacınız yok. Şimdiden afiyet olsun. 

 

Medovik Pastası 

Bal ile yapılan tatlılar arasında en fazla öne çıkan tariflerin başında Medovik pastası geliyor. Özellikle Rusya ve Ukrayna’da yıllardır yapılan Medovik Keki / Medovik Pastası için temelde şeker yerine balın kullanıldığı bir tür pandispanya keki yakıştırması yapabiliriz. Medovik Keki / Medovik Pastası, içeriğindeki yoğun bal sayesinde hem insanı baymayan bir tatlılığa kavuşuyor hem de hafif tarifi ile dikkat çekiyor. Dilerseniz internetten tarifine ulaşabileceğiniz Medovik Keki için krema kullanabilir ve Medovik pastası da yapabilirsiniz. Bal ile yapılan tatlılar denildiğinde akla ilk gelen tariflerden birisi olan Medovik Pastası, aynı zamanda Avrupa’nın kek ve pastaları ile meşhur ülkelerinden Avusturya’da oldukça meşhur. 

 

Ballı Cheesecake

Balın faydaları başlığı altında bal içeriğinden ve sizler için ne gibi faydaları olduğundan söz etmiştik. Bu faydalara bir yenisini daha ekleyelim öyleyse; bal günümüzde özellikle tatlı yapımı için şekerin kullanıldığı hemen yerde rahatlıkla kullanılabilir. Günümüzde cheesecake ise, hafiflliği nedeniyle öne çıkan tatlılar arasında geliyor. Ballı cheesecake için aynı zamanda çeşitli kuruyemişler, balkabağı veya benzeri malzemeler de kullanabilirsiniz. Lezzetli ve bir o kadar da hafif bir tatlı yapmak isterseniz ballı cheesecake, sizler için ideal tercih olabilir. 

 

Ballı Kurabiye ve Çikolata 

Bal, kurabiye ve çikolata yapımında da ciddi oranda kullanılır. Günümüzde başta glüten alerjisi, çölyak hastalığı, obezite ve benzeri beslenme odaklı sorunlara daha hassas bir şekilde yaklaşan üreticiler, beyaz şeker gibi malzemeleri kullanmak konusunda artık daha dikkatli hareket ediyorlar. Sizler de kurabiyelerinizde, çikolata toplarınızda veya ev yapımı çikolatalarınızda sofra şekeri yerine bal kullanabilirsiniz. Burada, özellikle çikolata ile ilgili bir parantez açmakta da fayda var. 

Balın faydaları başlığı altında bu lezzetli doğal gıdanın özellikle antik medeniyetler tarafından çok önceden fark edildiğinden söz etmiştik. Çikolatanın mucidi olarak görülen Aztekler, tadı son derece acı olan sıvı çikolatanın tadını daha iyi hale getirmek için bal kullanmışlardır. Özetle, bal ve çikolata birlikteliği, dünya tarihi için yeni değil. Sizler de ev yapımı çikolatalarınızda, balı rahatlıkla kullanabilirsiniz. Günümüzde özellikle meşhur çikolata üreticileri de balmumu ve bal karışımlarını yeni ürünlerinde kullanmaya özen gösteriyorlar. 

 

Ballı Dondurma 

Bal ile yapılan tatlılardan birisi de elbette dondurma. İçerdiği süt ve protein oranı ile dikkat çeken dondurma ile balın lezzetini birleştirmek için, vanilyalı dondurma kullanabilirsiniz. Bununla birlikte, evinizde dondurma yapıyorsanız yine dondurmayı tatlandırmak için balı kullanmanız mümkün. Ballı dondurma, özellikle ülkemizde sayıları giderek artan butik dondurma dükkânlarının da sıklıkla üzerinde durdukları bir tarif olma özelliği taşıyor. Özellikle Ramazan Ayı için hafif ve lezzetli bir tatlı isterseniz, vanilyalı dondurma, dövülmüş kuruyemiş ve bal ile harikalar yaratabilirsiniz. 

Bal besin değerleri onun tarih içinde pek çok tatlı veya şerbet yapımında kullanılmasını sağlamıştır. Bunun nedeni, nispeten kolay ulaşılabilen bir şeker kaynağı olmasından kaynaklanır. Şekere ulaşımın zor olduğu dönemlerde bal, şerbet veya şarap yapımında olduğu gibi kek ve pasta tariflerinde ve hatta çikolata yapımında da yaygın olarak kullanılmıştır. 

 

Türlerine Göre Bal Çeşitleri 

Bal, bilinenin aksine tek bir tür değildir ve genellikle marketlerde kavanozlar haline satılan bal, çiçek balı olarak sınıflandırılabilir. Temelde bal, arıların çiçek özlerini topladıkları bitkilerin türlerine göre değişkenlik gösterir. Lavanta balı, ıhlamur balı veya narenciye balı gibi bal türlerinin burada birbirlerinden ayrıştıklarını söylememiz mümkün. Ancak Kestane Balı veya Çam Balı kimi bal türleri, gerek içerikleri ve gerekse özellikleri bakımından diğer bal türlerinden ayrılırlar. Türlerine göre bal çeşitleri aşağıdaki gibi sıralanabilir. 

 

• Karakovan Balı: Karakovan balı, günümüzde en doğal olarak görülen bal türlerinden birisidir. Bu balın üretimi için insan eli ile kovan üretilmez. Bunun yerine, doğal kütük ve ağaçlarda arılar tarafından yapılan kovan içinde, bal üretimi arılar tarafından gerçekleştirilir. Karakovan balı üretimi için, insanlar da odun veya kütük kullanarak da doğal kovanlar meydana getirebilirler. 

 

• Çam Balı: Çam balı, özel bir bal çeşididir ve bal fiyatları göz önüne alındığında diğer bal türlerinden çok daha yüksek bir fiyattan alıcı bulur. Bunun en önemli nedeni, çam balının sadece Türkiye, Yunanistan ve Kafkasya Bölgesinde üretilen özel bir tür bal olmasıdır. Bu bala çam balı denmesinin en önemli nedenlerinden birisi de arıların balı yapmak için çiçeklerin polenlerinden ve özlerinden değil çam reçinesinden faydalanmasıdır. 

 

• Kestane Balı: Kestane balı, özellikle Karadeniz Bölgesi illerinde ve Bursa, İstanbul gibi şehirlerde üretilen özel bir tür baldır. Bu bal, ağaç meyvelerinin enerji için ağaçtan çektikleri reçineden elde edilir. Tadı hafif acıdır ve çiçek balına kıvam ve tat olarak benzemesine karşın, dikkatli tüketilmesi gereken bir besindir. Kestane balı ve  çam balı, günümüzde özel bal türleri arasında yer alan bal türleridir. 

 

• Narenciye Balı: Bal nasıl üretilir sorusuna sizler için yanıt vermeye çalıştık. Bal, arıların çiçek özlerini toplaması ve bunları kovan içinde işlemesi ile elde edilir. Şayet arılar öz ve esans için portakal, limon ve mandalina ağaçlarından faydalanırlarsa, elde edilen balda da ağaçlardan koku ve tat etkileri gözlemlenebilir. Özellikle Ege Bölgesinde üretilen narenciye balı, bu açıdan son derece lezzetli, öne çıkan ve özel bir bal türüdür. 

 

• Çiçek Balı: Çiçek balı, günümüzde marketlerde gördüğümüz ve kavanozlarda satılan balların üretimi için işlenen bir bal türüdür. Bal fiyatları değerlendirildiğinde çiçek balı, pek çok diğer bal çeşidine nazaran daha hesaplıdır. Bal türleri başlığı altında sıraladığımız lavanta balı, narenciye balı gibi balları, çiçek balı sınıfında değerlendirebiliriz. Çiçek balı, bugün bildiğimiz anlamdaki baldır ve bu balın besin değerleri oldukça yüksektir. 

 

• Lavanta Balı: Lavanta balı, bal arılarının lavanta çiçeğinden topladıkları nektarlarla yaptıkları bir baldır ve ülkemizde özellikle çiçek yetiştiriciliği ile ünlenmiş olan Isparta ve Burdur’da üretilir. Kendine has kokusu ve lezzeti ile lavanta balı, çiçek balı sınıfında değerlendirilebilir ve son derece özel bir baldır. 

 

• Kekik Balı: Balın faydaları başlığı altında, bu mucizevi doğal besinin günümüzde pek çok rahatsızlığa iyi geldiğinden söz etmiştik. Eğer öksürük ve boğaz sorunları için ideal ve şifalı bir bal arıyorsanız, kekik balı bu iş için son derece idealdir. Çiçek balı türlerinden farklı olarak açık sarı rengi ile dikkat çeken bal, özellikle Trabzon, Amasya ve Kastamonu gibi illerde üretilmektedir ve öksürük, boğaz iltihabı, grip, soğuk algınlığı ve bronşit gibi rahatsızlıklara iyi gelir. 

 

• Ayçiçek Balı: Ayçiçek balı, özellikle Trakya ve Ege Bölgesinde üretilen bir bal türüdür. Adından da rahatlıkla anlayabileceğiniz üzere ayçiçek balı, ayçiçeği nektarının arılar tarafından işlenmesi ile üretilir. Ayçiçek balının tadı, diğer çiçek balı türlerinden farklı olabilir. Bununla beraber bal fiyatları incelendiğinde ayçiçek balı, hesaplı fiyatı ile dikkat çekmektedir. 

 

• Ihlamur Balı: Bal besin değerleri ve protein oranı değerlendirildiğinde, hemen hemen her çiçek balının benzer bir renk, tat ve kıvama sahip olduğu söylenebilir. Tüm bunlara ek olarak ıhlamur balı, Doğu Karadeniz’de üretilmekte olan ballardan birisidir ve yoğun kıvamı ile dikkat çeker. 

 

Bal Besin Değerleri ve Protein Oranı 

Bal besin değerleri ve protein oranı bakımından son derece zengin bir gıdadır. Ancak balda protein bulunmaz. Doğanın bu mucizevi tadı daha çok yoğun şeker ve antioksidan değerleri ile dikkat çeker. Bununla beraber bal, etkili ve ciddi antioksidanlar içerir. Balın besin değerleri ve protein oranını şu şekilde sıralayabiliriz; 

Bir çorba kaşığı balda; 

• 65 Kalori 
• 0gr Protein 
• 0gr Yağ 
• 17gr Karbonhidrat 
• 0gr Lif
• 17gr Şeker 
• 4mg Sodyum 
• 52mg Potasyum 
• 6mg Kalsiyum 
• 0,4mg Demir 
• 2mg Magnezyum 

Gibi içerikler bulunur. Zengin içeriği yakından incelendiğinde, balın protein ve lif bakımından zayıf ancak şeker ve antioksidanlar açısından dolu dolu olduğunu söylemek mümkün. Flavanoid, bu ciddi antioksidan maddelerin başında gelir. Tüm bunlara ek olarak balın besin değerleri ve protein oranı göz önüne alındığında vitamin ve mineral açısından balın iyi bir gıda olduğunu söylemek mümkün. 

 

2022 Bal Fiyatları

2022 Bal Fiyatları, önceki yılların fiyatlarına nazaran nispeten daha yüksek olabilir. Bunun en önemli nedeni ise, bal fiyatları rakamlarının özellikle ekilebilir tarım alanlarının dar olması nedeniyle sürekli olarak artış göstermesi. Yine de Türkiye’nin yıllık yaklaşık 100.000 ton bal ürettiğini ve Çin’den sonra ikinci sırada geldiğini bu nedenle ülkemizdeki bal fiyatlarının ideal olduğunu söylemek mümkün. 2022 bal Fiyatları Rakamları ise şu şekilde; 

400 Gr. Organik Süzme Bal: 69,90 TL 

250 Gr. Organik Karakovan Süzme Bal: 74,95 TL 

50 Gr. Petekli Çiçek Balı: 4,90 TL 

350 Gr. Petekli Çiçek Balı: 23,95 TL 

240 Gr. Marmaris Çam Balı: 23,95 TL 

500 Gr. Organik Kestane Balı: 149,95 TL 

225 Gr. Çam Balı: 25,95 TL 

600 Gr. Petekli Karakovan Balı: 84,90 TL